Người Nhật thường nói rằng mùa thu là mùa ăn uống, và bạn không thể nói gì hơn trừ việc gật đầu đồng ý khi nhìn thấy những món ăn này.
Bầu trời sẽ dần tối hơn, nhiệt độ xuống thấp hơn và sắc lá thay đổi, tất cả là những bằng chứng rõ ràng nhất về việc mùa thu ngày càng gần bạn hơn – với những người đang bị nung chảy bởi cái nóng mùa hè, thì đây đúng là điều đáng mừng. Thật sự rất khó mà thoải mái ăn uống trong mùa hè Nhật Bản, cái mùa mà ăn một cây kem cũng đầy mồ hôi, nhưng giờ đây bạn có thể thoải mái thưởng thức những món ăn ấm nóng và hương vị tuyệt vời của chúng. Những mó ăn này không hẳn phải là những món ăn tốt cho sức khỏe, nhưng thay vì hàng đống tinh bột mà chúng ta thường ăn, giờ đây có thể tận hưởng các loại cá theo mùa, hạt dẻ và trái cây, tất cả chúng đều mang lại hương vị mùa thu ngọt ngào! Dưới đây là top 10 món ăn mùa thu của Nhật Bản.
Nấm Matsutake| 松茸
Có nghĩa là nấm thông, nấm matsutake có mùi hương của cây thông khi nấu lên, và có vị gần như vị thịt. Dù những cây nấm này có thể đến mức giá hàng trăm ngàn yên, nhưng bạn vẫn có thể ăn chúng với cái giá chấp nhận được ở nhà hàng hay ở nhà.
Chúng thường được nấu cùng với hoặc dùng làm nguyên liệu cho một loại súp mùa thu đặc biệt, cùng với nước dashi. Súp nấm Matsutake thường được nấu ở nhà với một chút hương liệu ăn liền, nhưng bạn cũng có thể tìm thấy chúng ở một vài nhà hàng, nơi phục vụ những bữa ăn theo mùa như là teishoku (set bữa ăn kiểu Nhật cổ điển). Một món thông dụng nữa là chawanmushi, món trứng hấp thường đi kèm theo set món ăn, có thêm nấm như một chút thay đổi theo mùa.
Tìm chúng ở đâu: Thử tìm ở nhà hàng teishoku gần chỗ bạn hoặc tìm trong chợ hay quầy rau củ, nhưng nhớ là những cây nấm siêu đắt sẽ ở trung tâm thương mại.
Hạt dẻ| 栗
Ảnh: Mr Hicks46 used under CC
Là chủ đề quen thuộc cho các món tráng miệng khi thu đến, hạt dẻ là hương vị quen thuộc cà có thể dùng cho những món ăn ngọt và mặn. Trong các món ngọt thì từ marron trong tiếng Pháp thường được dùng hơn từ kuri trong tiếng Nhật, và rất dễ nhận ra vì nó thường có mặt trong những món bánh nhân kem hay phủ trên bánh. KitKat, Haagen Dasz và một số nhãn hàng bán sản phẩm theo mùa đã bắt đầu bán vị hạt dẻ rồi, nên bạn sẽ rất dễ dàng tìm thấy hạt dẻ đâu đó trên những kệ hàng vào đầu tháng Mười. Ngoài ra thì kuri là tên của hạt dẻ Nhật, chúng thường được rang hoặc ăn cùng với cơm, hay trong bánh bao kuri, một món bánh ngọt có nhân hạt dẻ được hấp chín hoàn toàn.
Tìm chúng ở đâu: Bất kỳ tiệm bánh ngọt hay bánh mì nào cũng hàng tá món ăn có hạt dẻ. Thử đến những cửa tiệm đồ ngọt truyền thống, siêu thị hoặc quầy hàng lễ hội để thử bánh bao kuri!
Hồng| 柿
Ảnh: [puamelia] used under CC
Bạn sẽ nhìn thấy một loại quả ngọt, mềm, nhìn như cà chua trĩu trên các cánh cây, hay được phơi khô theo từng chuỗi, chính là loại quả có rất nhiều vào mùa thu, quả hồng. Chúng ngon nhất là ăn sống, khi đó hãy chuẩn bị cho việc bị dính bởi phần thịt mềm như kẹo dẻo và có thể làm thành mứt. Ăn bằng muỗng sẽ dễ dàng hơn và khi bạn không muốn bị dây ra áo quần. Thật ra có hai loại hồng là hachiya (hồng mềm) và fuyu (hồng giòn). Loại trước thì rất cứng cho đến khi chín hẳn, còn loại sau thì vẫn có thể ăn khi chúng còn cứng giống như quả táo. Ở Nhật, bạn có thể đi ngang qua rất các cây hồng hachiya khi chúng chín và mềm đi.
Tìm chúng ở đâu: Chúng có thể nằm rơi rớt trên mặt đất trước mắt bạn, hay được cho không trong những cái hộp ven đường nếu bạn ở vùng quê. Ngoài ra thì bạn có thể tìm thấy chúng ở những cửa hàng rau củ, siêu thị và cả chợ nông sản.
Khoai lang| 薩摩芋
Ảnh: Hajime Nagahata used under CC
Bạn có thể thấy món này là trên những chiếc xe tải bán yakiimo, với những bài hát xa dần trong đêm và mùi hương ngọt ngào cũng vậy. Với một cái lò đá nằm ở thùng xe, họ lái xe chầm chậm qua những con phố, mang theo món quà thu ngon lành này đến với mọi người xung quanh, cùng hy vọng sẽ bán được cho một vị khách nào đó. Khoai lang ở đây có vỏ màu tím và ruột màu vàng, với một hương vị ngọt ngào độc đáo khác biệt với bất kì loại khoai lang nào khác. Chúng có độ mịn tự nhiên và sẽ càng ngon hơn với một chút vơ, muối và tiêu, bạn có thể tự làm ở nhà nếu bạn có một cái lò nướng nhỏ hoặc bạn của bạn có.
Tìm chúng ở đâu: Ngoài những xe tải khoai nướng, hãy đến các cửa hàng tiện lợi hoặc chợ (kể cả Don Quijote), thường sẽ rẻ hơn những xe khoai (đương nhiên là không hấp dẫn bằng)
Cá sanma nướng | 秋刀魚
Còn được gọi là cá thu đao, sanma rất phong phú vào mùa thu. Tên chúng có thể dịch thành “cá kiếm mùa thu”, với cái tên này chắc bạn sẽ biết được chúng ta đang nói đến loại cá nào. Vị khá giống nhưng nhỏ hơn cá mòi và cá trích, đây là cách chế biến loại cá này đơn giản nhất – nướng nguyên con với một chút muối ăn kèm với củ cải và một lát chanh. Loại cá này thường được dùng cho những bữa sáng mùa thu, loại cá béo ngậy này thường được nướng hoặc dùng như sashimi, đôi khi được ướp và chiên vàng. Món này là lựa chọn không tồi khi bạn dùng bữa trưa teishoku ở một nhà hàng truyền thống.
Tìm chúng ở đâu: Tốt nhất bạn nên ăn set ăn trưa ở những nhà hàng teishoku Nhật Bản truyền thống, hoặc mua cá tươi ở siêu thị gần nhà.
Nabe & Oden| 鍋物
Khi trời vừa sập tối, mùi hương quen thuộc này sẽ bay ra từ các cửa hàng tiện lợi. Những viên kì lạ trôi nổi trong một cái nồi đang sôi sẽ xuất hiện. Súp dashi nhẹ cùng với lựa chọn đa dạng, oden là một món ăn bạn vừa yêu lại vừa hận, nhưng chúng rất tốt cho tiêu hóa! Liệu bạn sẽ thích trứng ngâm, hay daikon, bánh cá ống, bắp cải cuộn hay những túi đậu hủ có mochi và thịt, món ăn này là một giấc mộng (hoặc ác mộng tùy vào bạn việc bạn thích hay ghét những món ăn này). Chúng cũng có rất nhiều thành phần tốt cho sức khỏe như rong biển và konnyaku (được làm từ cây Nưa, màu xám vị nhạt hình tam giác hơi dẻo) nếu bạn thích. Dù không có trong nhà hàng nhưng bạn có thể tìm thấy oden trong cửa hàng tiện lợi hoặc izakaya hoặc tự làm tại nhà.
Nabe là từ chỉ chung những món lẩu sẽ xuất hiện ở Nhật trong những tháng lạnh hơn, từ shabu-shabu đến sukiyaki hay chankonnabe (buổi tối của những võ sĩ sumo) và mặc dù món này thiên về mùa đông hơn những chúng luôn xuất hiện và được chào đón từ mùa thu.
Tìm chúng ở đâu: Đi vào bất kì cửa hàng tiện lợi nào có mùi của oden.
Bí đỏ/ Kabocha Korokke| 南瓜 コロッケ
Đơn giản nhưng thỏa mãn, đây là một trong những món ăn thoải mái nhất ở đó: món croquette bí đỏ Nhật chiên giòn. Ngọt nhẹ, giòn tan và ngon lành, đây là món ăn ưa thích thời thơ ấu của nhiều người, nhưng bạn đến sau thì cũng không có vấn đề gì cả. Thay vì dùng trong súp hay món hầm, bí đỏ Nhật thường được chiên hoặc dùng để tăng vị ngọt cho những món ăn khác như cà ri. Món croquette thỉnh thoảng được trộn chung với thịt, nhưng nếu không có thịt, thì hương vị độc đáo ấm áp của bí đỏ Nhật Bản sẽ rõ ràng hơn.
Tìm chúng ở đâu: Những quầy hàng nhỏ ven đường ở những cửa hàng nhỏ thường bán chúng theo mùa, nếu không hãy thử đến izakaya hoặc cửa hàng tiện lợi.
Shinmai| 新米
Ảnh: 挪威 企鵝
Cuối vụ mùa thu hoạch lúa rơi vào mùa thu nên đây cũng là thời điểm thích hợp để thưởng thức shinmai (gạo mới). Shinmai có nghĩa là gạo mới là một món ăn phù hợp khi đêm dần lạnh hơn. Gạo mới sẽ mềm và ướt hơn gạo cũ, và chỉ có thể thưởng thức nó trong khoảng tháng Chín đến tháng Mười hai trước khi gạo mất đi sự “mới” của mình. Để được như vậy, những hạt thóc phải được xay xát thành gạo sau đó đóng gói và bán trong cùng năm thu hoạch và sẽ không được bán khi đến tháng Mười Hai. Bạn có thể chỉ ăn cơm không để thưởng thức vị ngọt của cơm, nhưng cũng sẽ rất ngon nếu ăn cùng những món ăn mùa thu. Thêm vào ít hạt ginko, hạt dẻ hoặc nấm thông cho một bữa ăn ngon lành, ấm áp và tinh tế.
Tìm chúng ở đâu: Gạo mới được bán ở siêu thị hoặc chợ địa phương, và ở một vài nha hàng.
Hạt Bạch quả| 銀杏
Ảnh: Masaya Yamauchi used under CC
Được thu hoạch khi những chiếc lá trên cây bạch quả chuyển vàng, hạt bạch quả từ lâu đã là biểu tưởng của mùa thu. Chúng thường được phục vụ ở các izakaya như là món đồ ăn kèm khi uống rượu, chúng tròn có vị hơi đắng, thường ăn kèm với một chút muối. Khi chín chúng sẽ chuyển dang màu vàng, có vị ngọt thịt rất hợp căn kèm với cơm, xào hay đơn giản là xiên que. Điểm trừ duy nhất là cái mùi kinh khủng khi chúng chín nhưng nếu bạn không phải là người thu hoạch thì cũng không thành vấn đề gì mấy!
Tìm chúng ở đâu: Luôn luôn có mặt ở các quán yakitori và izakaya trong mùa thu,và một số quầy hàng lễ hội.
Rượu: Hiyaoroshi 冷やおろし| Akiagari 秋あがり
Ảnh: coniferconifer
Một trong những hương vị đặc trưng Nhật Bản là sake (hay nihonshu) cũng có mùa mà hương vị vào thời điểm đó là ngon nhất. Được nấu vào mùa đông, lên men và ủ qua mùa xuân và mùa hè trước khi hoàn thành vào mùa thu, hiyaoroshi và akiagari là hai loại rượu tuyệt nhất mà bạn phải thử. Theo truyền thống rượu sẽ hoàn thành vào mùa thu, việc giữ lanh và nhu cầu có nghĩa là những người ủ rượu thường chờ lâu hơn để có hương vị tuyệt đối, và một vài loại sẽ được bán ra sớm hơn theo nhu cầu.
Mùa thu vẫn luôn là thời điểm truyền thống của rượu, nhưng việc nếm thử rượu hay các sự kiện không còn diễn ra ở một thời điểm thống nhất nữa. Akiagari là có nghĩa là lô rượu mới nhất bán ra vào mùa Thu. Akiagari được lên men lần hai vào cuối mùa hè, nhưng cả hai loại đều theo cùng một lịch ủ rượu và cả hai đều chỉ có trogn mùa thu. Hiyaoroshi là từ rất mơ hồ, dùng để chỉ những loại rượu chưa lên men, lên men hai hay ba lần, tùy vào quyết định của người ủ rượu. Người ta cho rằng chúng có hương vị của tuổi trẻ và rất rực rỡ, rất đáng để thử đấy.
Tìm chúng ở đâu: Yêu cầu loại rượu đặc biệt ở nhà hàng, bar hoặc tìm trong cửa hàng rượu nơi bạn sống.
Lily Crossley-Baxter (Tokyo Cheapo)
Dịch: Tường